તથ્ય જાંચ: શું નાભિમાં તેલ લગાવવાથી સ્વાસ્થ્યની સમસ્યાઓ દુર થાય છે?

Last Updated on April 26, 2024 by Neelam Singh

સારાંશ

એક વેબસાઈટ મુજબ, નાભિ પર એરંડાનું તેલ લગાવવાથી ઘણી બધી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓથી રાહત મળે છે. અમે હકીકત તપાસી અને દાવો ખોટો હોવાનું જણાયું છે.

દાવો 

એક વેબસાઈટ દ્વારા કરવામાં આવેલા દાવા મુજબ,

“ પેટ માટે ફાયદાકારક પેટની સમસ્યાઓ પાછળ પાચન જવાબદાર છે. પેટ સંબંધિત સમસ્યાઓમાં નાભિ પર એરંડાનું તેલ લગાવવાથી કબજિયાત, પેટનું ફૂલવું, ગેસ અને પેટના દુખાવામાં રાહત મળે છે. નાભિ પર એરંડાનું તેલ લગાવવાથી પાચનતંત્ર સારું રહે છે, જેના કારણે ખોરાક સરળતાથી પચી જાય છે.”

તથ્ય જાંચ

વિડિયો અને વેબસાઈટ વિશે દરેકે શું જાણવું જોઈએ?

વિડિઓ જોયા પછી, અમે લિંક પર ક્લિક કર્યું, જે અમને વેબસાઇટ પર લઈ ગયા. વેબસાઇટની અધિકૃતતા તપાસવા પર, અમને તે માહિતી યોગ્ય હોવાનું જણાય. ‘નાભી તેલ’ તરીકે ઓળખાતા પ્રોડક્ટને ભારતના નંબર વન હેર ઓઈલ તરીકે પણ લેબલ કરવામાં આવ્યું છે. હ્રદય, સુગર, લીવર અને કિડનીના રોગોને રોકવાના દાવા ઉપરાંત, વેબસાઇટે વધારાના ફાયદાઓનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે જેમ કે રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવી, દ્રષ્ટિ સુધારવી, માસિકના દુખાવામાં રાહત આપવી, મનને શાંત કરવું, સાંધાનો દુખાવો દૂર કરવો અને ત્વચા અને ચહેરાના સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો કરવો.

વેબસાઇટ પર પ્રોડક્ટના ઘટકો સ્પષ્ટ રીતે લખેલા નથી. કેટલાક ચિત્રો મધ દર્શાવે છે, જ્યારે અન્યમાં એરંડાનું તેલ, જુજુબ તેલ, બદામનું તેલ, નાળિયેરનું તેલ, ઓલિવ તેલ અને દ્રાક્ષના બીજનું તેલ જેવા વિવિધ પ્રકારના વાળના તેલ દર્શાવવામાં આવ્યા છે. આ અસંગતતા મૂંઝવણ ઊભી કરે છે અને ઉત્પાદનની વિશ્વસનીયતા વિશે શંકા ઊભી કરે છે. ઘટકો અંગે પારદર્શિતાના અભાવ અને વેબસાઈટ પરની ગેરમાર્ગે દોરતી રજૂઆતને કારણે આવા ઉત્પાદનોનો વિચાર કરતી વખતે સાવચેત રહેવું જરૂરી છે.

નાભિમાં તેલ લગાવવાની આ પદ્ધતિ શું છે?

એક આયુર્વેદિક પ્રેક્ટિસ છે, પેચોટી પદ્ધતિમાં માનતા લોકોના મતે, તેલ અથવા ઔષધીય કાઢો જેવા દ્રવ્યોના ગુનો નભી દ્વારા શોષી શકાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પદ્ધતિમાં નાભિમાં તેલ અથવા ઔષધીય કાઢો લગાવવાથી  તે લોહીના પ્રવાહમાં શોષાય છે. અને સંભવિત રીતે સ્વાસ્થ્ય લાભો જેમ કે પીડા રાહત, આરામ અથવા સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો પ્રદાન કરે છે. જો કે, એ નોંધવું અગત્યનું છે કે આ પેચોટી પદ્ધતિની અસરકારકતાને સમર્થન આપતા વૈજ્ઞાનિક પુરાવા આયુર્વેદમાં પણ મર્યાદિત છે.

અમૃતા સ્કૂલ ઑફ આયુર્વેદના ડૉ. પી. રામ મનોહર કહે છે, “આના સમર્થન માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. આયુર્વેદની  તે સત્તાવાર પ્રથા નથી. હકીકતમાં, આ પદ્ધતિને ગ્રંથોમાં દસ્તાવેજીકૃત કરવામાં આવી નથી.”

શું કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવો છે કે નાભિમાં તેલ લગાવવાથી હૃદય, ડાયાબિટીસ અથવા લીવરની બીમારીઓ અટકે છે?

ના. 2014 માં, પ્રાચીન સાહિત્યની સમીક્ષામાં નાભિની મસાજ ઉપચારની પ્રક્રિયા પર ક્લિનિકલ અસરોનો પ્રયોગ કરવામાં આયો હતો. જેમાં સ્ટ્રોકિંગ, રબિંગ, પુશિંગ, ટેપિંગ અને પફિંગ જેવી પદ્ધતિઓની તપાસ કરવામાં આવી હતી. અભ્યાસમાં જઠરાંત્રિય અને સ્ત્રીરોગવિજ્ઞાનની સ્થિતિની સારવારમાં તેની અસરકારકતાને સમર્થન આપતા પુરાવા મળ્યા છે. જો કે, નાભિમાં તેલ લગાવવાથી હૃદય રોગ, ડાયાબિટીસ અથવા લીવરની બીમારીઓ દુર થાય છે તેવી માન્યતાને સમર્થન આપતા કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી.પરંતુ જ્યારે અમે મસાજ વિશે સંશોધન કર્યું ત્યારે અમને જાણવા મળ્યું કે મસાજ થેરાપી હાયપરટેન્સિવ દર્દીઓને ચિંતા, ડિપ્રેશન અને ક્રોનિક પીડા જેવા લક્ષણોને ઘટાડીને ફાયદો કરે છે. અભ્યાસો દર્શાવે છે કે બ્લડ પ્રેશર અને કોર્ટિસોલના સ્તરમાં ઘટાડો થયો છે. જો કે, સંશોધનની ગુણવત્તા બદલાય છે, અને વિવિધ મસાજ તકનીકો વચ્ચેની તુલના મિશ્ર પરિણામો આપે છે. મસાજ તેલમાં સુગંધ જેવી થેરાપીઓ ઉમેરવાથી અસરકારકતા વધી શકે છે, પરંતુ અન્ય કસરત જેવી નહીં. વધુમાં, સંશોધનમાં સ્વ-અહેવાલ પગલાં પર નિર્ભરતા છે, વધુ વ્યાપક માપન પદ્ધતિઓની જરૂરિયાતને પ્રકાશિત કરે છે.

2001ના અભ્યાસમાં ડાયાબિટીસવાળા બાળકોને સંપૂર્ણ શરીરની મસાજ કરાવતા માતાપિતાએ ગ્લુકોઝના સ્તરમાં અને માતાપિતા તથા બાળકો બંનેમાં ચિંતાના સ્તરમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. જો કે, આ અભ્યાસમાં પરિણામો માપવા માટેની કોઈ પદ્ધતિઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી. અન્ય અભ્યાસમાં ક્લિનિકલ સ્ટાફ ડાયાબિટીસના દર્દીઓને શ્વાસ લેવાની સૂચના અને હળવો સ્પર્શ પૂરો પાડે છે, જેના પરિણામે લોહીમાં ગ્લુકોઝ, ચિંતા, માથાનો દુખાવો, ડિપ્રેશન, કામના તણાવ અને ગુસ્સામાં ઘટાડો થાય છે, તેમજ સારી ઊંઘ અને કૌટુંબિક સંબંધોમાં સુધારો થાય છે. કોઈ આંકડાકીય મહત્વનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું ન હતું, અને પરિણામે માપન પદ્ધતિઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો ન હતો.

એક અપ્રકાશિત પ્રયોગમાં, પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ ધરાવતા દર્દીઓ કે જેમણે 12 અઠવાડિયા સુધી અઠવાડિયામાં ત્રણ વખત સંપૂર્ણ શરીરની મસાજ આપવામાં આવ્યું હતું, તેમણે HbA1c સ્તરોમાં વિવિધ ફેરફારોનો અનુભવ કર્યો હતો. કેટલાક દર્દીઓમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો, જ્યારે અન્ય દર્દીઓની લાક્ષણિકતાઓમાં તફાવત સાથે વધારો જોવા મળ્યો. પ્રતિક્ષા યાદીમાં રહેલા દર્દીઓએ પણ HbA1c સ્તરમાં ઘટાડો દર્શાવ્યો હતો. 

બંને અભ્યાસોમાં, નોંધવામાં આવેલી વિવિધ ભૂલોને કારણે પરિણામો મજબૂત ન હતા, અને પરિણામો અલગ-અલગ હતા. મસાજની અસરકારકતા મસાજના પ્રકાર અને વપરાયેલ તેલના પ્રકાર પર પણ આધાર રાખે છે. અને બંને અભ્યાસોએ તેમના સંશોધનમાં નાભિના મસાજનો ઉલ્લેખ કર્યો નથી.

શું નાભિની પદ્ધતિમાં તેલ લગાવવું કામ કરે છે?

પેચોટી પદ્ધતિ, જેમાં તબિયત સુધારવાના હેતુથી નાભિ પર તેલ અથવા ઔષધીય કાઢો લગાવવાનો સમાવેશ થાય છે, તે પદ્ધતિને મદદરૂપ સાબિત કરતા મજબૂત વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. કેટલાક લોકોને તેમની માન્યતાઓ અને અનુભવોના આધારે તે મદદરૂપ લાગી શકે છે, પરંતુ તે વૈજ્ઞાનિક વર્તુળોમાં વ્યાપકપણે સ્વીકૃત નથી. તે ખરેખર અસરકારક છે કે કેમ તે જાણવા માટે હજી વધુ સંશોધનની જરૂર છે.

અમારા સંશોધન દરમિયાન, અમને એવા કોઈ સંશોધન પેપર મળ્યા નથી કે જેમાં ખાસ કરીને ‘પેચોટી પદ્ધતિ’ શબ્દનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હોય. જ્યારે કેટલાક લોકો જે પ્રેક્ટિસ કરે છે તે લાભો સૂચવે છે, જ્યારે શોધ કરવામાં આવે ત્યારે તેમની પાસે વૈજ્ઞાનિક માન્યતાનો અભાવ હોય છે. આ સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિઓનું સંચાલન કરવા માટે આરોગ્યસંભાળ વ્યાવસાયિકો દ્વારા ભલામણ કરાયેલ પુરાવા-આધારિત અભિગમો પર આધાર રાખવો મહત્વપૂર્ણ છે. અમે અગાઉ તથ્ય ચકાસેલા દાવાઓ સૂચવે છે કે નાભિની આસપાસ બદામના તેલની માલિશ કરવાથી દ્રષ્ટિ અને રંગ સુધરે છે અને આદુના તેલનો ઉપયોગ વજન ઘટાડવામાં મદદ કરે છે અને બંને દાવાઓમાં બહુ ઓછો વૈજ્ઞાનિક તર્ક જોવા મળ્યો છે.

Disclaimer: Medical Science is an ever evolving field. We strive to keep this page updated. In case you notice any discrepancy in the content, please inform us at [email protected]. You can futher read our Correction Policy here. Never disregard professional medical advice or delay seeking medical treatment because of something you have read on or accessed through this website or it's social media channels. Read our Full Disclaimer Here for further information.