THE HEALTHYINDIAN PROJECT

सारांश

सामाजिक संजालमा मानव स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित एउटा दाबीसहितको भिडियो फेला परेको छ । उक्त भिडियोमा आँकको पातको प्रयोगले चिनिरोग (मधुमेह) सात दिनमा निको हुने दाबी गरिएको छ । जब हामीले यो दावी जाँच गर्यौं हामीले यो दावी आंशिक गलत भएको पायौं।

दाबी

OSnepal नामक फेसबुक पेजमा पोस्ट गरिएको उक्त भिडियोमा एकजना महिलाले मधुमेह रोग निको पार्ने घरेलु उपचारबारे सुझाव दिइरहेकी छिन् । ती महिलाले आँकको पातलाई पैतलामा राख्दा मधुमेह रोग निको हुने । दाबी गरेकी छन् । साथै उक्त भिडियोको शीर्षकमा लेखिएको छ- ‘आँकको पातले चिनिरोग सुगर सात दिनमा निको पार्छ  । कसरी ? हेर्नुस निको पार्ने घरेलु उपाय ।’

तथ्य जाँच

आँक के हो?

आँक (Giant Calotrope) एक फूल फुल्ने वनस्पति हो, यो एशिया र अफ्रिकाका विभिन्न क्षेत्रमा पाइन्छ । आँकलाई शताब्दीयौँदेखि परम्परागत चिकित्सा तथा विभिन्न रोगहरुको उपचारका लागि प्रयोग गर्ने गरिएको पाइन्छ । 

के त्यहाँ कुनै अध्ययनले भन्छ कि आँक मधुमेहमा मद्दत गर्दछ?

आँक वनस्पतिमा मधुमेह रोग विरोधी गुणहरू हुन सक्ने केही अध्ययनहरूले देखाएका छन् । तर, मधुमेह रोगको उपचार अहिलेसम्म पत्ता लागेको छैन । कुनै वनस्पति तथा आहारको सेवनले मात्र मधुमेह निको हुन सक्दैन । मधुमेह रोग एक दीर्घकालीन शारीरिक अवस्था भएकाले यसलाई दीर्घकालीन उपचार आवश्यक पर्दछ । स्वस्थ आहार सेवन गर्नुले मधुमेहको स्तर नियन्त्रणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने गर्दछ । तर, स्वस्थ आहार मात्रै मधुमेह रोगको पूर्ण उपचार होइन ।

मधुमेह कसरी नियन्त्रण गर्ने ?

मधुमेह रोग नियन्त्रण र व्यवस्थापनको लागि प्राय: बहुपक्षीय उपचार आवश्यक पर्दछ । यसमा जीवनशैली परिमार्जन, इन्सुलिन थेरापी, रगतको अनुगमन र नियमित चिकित्सा जाँचहरू रहेका छन् । मधुमेह नियन्त्रणका लागि चिकित्सकको सल्लाह लिनु अति नै महत्त्वपूर्ण छ ।

आँकको साइड इफेक्ट के हो?

मधुमेह रोग देखिएपछि चिकित्सकको सल्लाह बिना परम्परागत उपचारमा मात्रै भर पर्नुले स्वास्थ्य जटिलताहरू बढ्ने जोखिम हुन्छ । अर्कोतर्फ आँक एक विषालु वनस्पति हो र यसका सबै भागहरूमा विषाक्त यौगिकहरू हुन्छन् । आँकको प्रयोगले वाकवाकी, बान्ता, पखाला, पेट दुख्ने, टाउको दुख्ने, चक्कर लाग्ने, कमजोरी लगायतका विभिन्न साइड इफेक्टहरू निम्त्याउन सक्छन् ।

आँक वनस्पतिमा मधुमेह विरोधी गुणहरू रहेको केही वैज्ञानिक प्रमाणहरूले देखाएका छन् । तर, यसको प्रयोग मानिसमा गर्न सकिन्छ कि सकिँदैन भन्ने कुरा पुष्टि गर्न थप अनुसन्धान आवश्यक छ । मधुमेह नियन्त्रणका लागि परम्परागत उपचार भन्दा पनि वैज्ञानिक चिकित्सकको सल्लाह लिनु आवश्यक देखिन्छ । 

This Fact Check is published under a collaborative newsroom effort with Newschecker. You can read more about the collaboration here.

सारांश

सामाजिक संजालमा मानव स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित एउटा दाबी सहितको सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा लिक्युड क्लोरोफिल नामक अर्ध-सिंथेटिक मिश्रणले मुखदेखि मलद्वारसम्म शरीरभित्रको फोहर क्लिजिङ र रगतको शुद्धीकरण गर्ने दाबी गरिएको छ ।जब हामीले यो दावी जाँच गर्यौं हामीले यो दावी गलत भएको पायौं।

दाबी

Parbati Stri नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको सामग्रीमा क्लोरोफिल नामक एउटा उत्पादनको दृश्य पनि देख्न सकिन्छ । उक्त भिडियोको थमनेलमा लेखिएको छ- ‘मुखदेखि मलद्वारसम्म शरीरभित्रको फोहर क्लिजिङ र रगतको शुद्धीकरणका लागि ।’ 

मानव स्वास्थ्य उपचारसँग सम्बन्धित उक्त दाबीसहितको सामग्री संवेदनशील देखिन्छ । त्यसैले उक्त दाबीमाथि हामीले तथ्यजाँच गर्‍यौँ र भिडियोमा प्रस्तुत गरिएको दाबीलाई कुनैपनि वैज्ञानिक प्रमाणले पुष्टि गर्न सकेनन् ।

तथ्य जाँच

क्लोरोफिल के हो?

क्लोरोफिल एक प्राकृतिक रसायन हो, जसले बोटविरुवाहरुलाई हरियोपन प्रदान गर्दछ । क्लोरोफिल प्राकृतिक रूपमा वनस्पति र जडीबुटीहरू जस्तै गहुँ घाँस, पालक, मटर, हरियो सिमी लगायतबाट प्राप्त गर्न सकिन्छ। तर, बजारमा उपलब्ध लिक्युड  क्लोरोफिल भने पूर्णरुपमा प्राकृतिक होइन, यसलाई अर्ध-सिंथेटिक मिश्रणबाट तयार पारिन्छ । क्लोरोफिलबाट निकालिएको क्लोरोफिलिन भनिने सोडियम तामा लवणबाट लिक्युड क्लोरोफिल तयार पारिएको हुन्छ । 

लिक्युड क्लोरोफिल के हो?

अर्ध-सिंथेटिक मिश्रणबाट तयार पारिएको लिक्युड क्लोरोफिल एक पूरक आहार हो, जो बिरुवाहरूमा पाइने हरियोपन  (क्लोरोफिल)बाट तयार पारिएको हुन्छ । यसलाई शरीरको विषहरण (Detoxify) र रगत सफा गर्ने औषधिका रुपमा प्रचार गरिएको छ । तर, यसले मुखदेखि मलद्वारसम्म शरीर र रगत शुद्ध पार्छ भन्ने दाबीलाई वैज्ञानिक प्रमाणहरूले पुष्टि गर्दैनन् । 

अर्कोतर्फ लिक्युड क्लोरोफिलले सम्पूर्ण शरीर र रगतलाई सफा गर्न सक्छ भन्ने दाबी प्रमाणित भइसकेको छैन । शरीरको डिटक्सिफिकेशनका लागि आफ्नै प्राकृतिक संयन्त्रहरू छन्, मुख्य रूपमा कलेजो र मृगौलाले शरीरलाई सफा गर्ने गर्दछन् । यो काम क्लोरोफिलले गर्छ भनेर आधिकारिकता दिने कुनै पनि वैज्ञानिक प्रमाण फेला परेनन् । 

क्लोरोफिल प्रयोगको साइड इफेक्ट?

छालाको समस्याहरूका लागि क्लोरोफिल प्रयोग गर्दा पखाला र उल्टी जस्ता समस्या निम्तिन सक्छन् । यसको अतिरिक्त, यसले दिसा र पिसाबमा पनि समस्या निम्त्याउन सक्छ । यसबाहेक, लिक्युड  क्लोरोफिलको प्रयोग गर्दा मुटुरोगी, बालबालिका र गर्भवती महिला पनि जोगिनुपर्छ । 

क्लोरोफिलमा एन्टिअक्सिडेन्ट भरिपूर्ण हुने र यसमा हल्का एन्टि-इन्फ्लेमेटरी गुणहरू पनि हुने भएका कारण केही व्यक्ति यसबाट सम्भावित स्वास्थ्य लाभहरू लिन सक्छन् । तर, क्लोरोफिल आफैँ कुनै शारीरिक समस्याको सामधान होइन ।   

हामीले यस विषयमा छाला रोग विशेषज्ञ डा.ज्योति कन्नगाथ सँग परामर्श गर्‍यौँ । उनले भनिन्,‘ व्यापक प्रचारप्रसारका कारण सामाजिक सञ्जालमा हालसालै क्लोरोफिल-इन्फ्युज्ड पानी लोकप्रिय भएको छ । क्लोरोफिलमा एन्टिअक्सिडेन्ट गुणहरू भएतापनि, यसले खतरनाक कार्सिनोजेन्सबाट हुने अक्सिडेटिभ क्षतिलाई कम गर्न सक्ने अनुसन्धानले सङ्केत गर्छ ।’

लिक्युड क्लोरोफिलले सम्पूर्ण शरीर र रगतलाई सफा गर्न सक्छ भन्ने दाबीलाई वैज्ञानिक प्रमाणहरुले पुष्टि गर्न सकेनन् । क्लोरोफिलमा एन्टिअक्सिडेन्ट भरिपूर्ण हुने र यसमा हल्का एन्टि-इन्फ्लेमेटरी गुणहरू पनि हुने भएकाकाले सम्भावित स्वास्थ्य लाभहरू हुनसक्छ । 

This Fact Check is published under a collaborative newsroom effort with Newschecker. You can read more about the collaboration here.

सारांश

सामाजिक संजालमा मानसिक समस्या सम्बन्धि एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । भिडियोसहितको उक्त सामग्रीमा शीर्षासन योग अभ्यासले डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मानसिक समस्या निको हुने दाबी गरिएको छ । जब हामीले यो दावी जाँच गर्यौं हामीले यो दावी गलत भएको पायौं।

दाबी

Binay kapar नामक टिकटक आइडीमा पोस्ट गरिएको भिडियोमा एक युवकले योग अभ्यास गरिरहेको दृश्य देख्न सकिछ न्छ । सोही भिडियोसँगै राखिएको थमनेलमा शीर्षासनले ‘प्रत्येक रोगको इलाज’ गर्न सक्ने दाबी गरिएको । साथै यो योग अभ्यासले विभिन्न मानसिक रोगहरुका साथै डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता मानसिक समस्या समेत निवारण हुने दाबी गरिएको छ ।   

तथ्य जाँच

शीर्षासन  योग के हो?

शीर्षासन वर्षौंदेखि अभ्यास हुँदै आएको योग हो,  जसलाई कठिन योग अभ्यासका रुपमा पनि चिनिन्छ । ‘हेडस्ट्यान्ड’ गर्नुपर्ने उक्त योग अभ्यासमा शरीरलाई उल्टो अवस्थामा पनि सन्तुलन राख्नुपर्ने हुन्छ ।

शिर्षासन योगको स्वास्थ्य लाभ के हो?

शीर्षासन योग अभ्यासबाट शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य लाभहरू लिन सकिन्छ । शीर्षासन मुद्राले डिप्रेसन र चिन्ता जस्ता रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ भन्ने दाबी गर्ने गरिन्छ । डिप्रेसन र चिन्ता जटिल मानसिक स्वास्थ्य समस्या हुन्, यस्ता मानसिक समस्या आनुवंशिक, वातावरणीय, मनोवैज्ञानिक र न्यूरोलोजिकल करणबाट देखा पर्ने गर्दछन् । 

हाम्रो मानसिक स्वास्थ्यमा योग र शारीरिक गतिविधिका फाइदाहरू के हुन्?

योग र शारीरिक गतिविधिले सामान्यत: मानसिक समस्या सामधान गर्न सकारात्मक योगदान गर्न सक्छन् तर परम्परागत विधिहरु उपचारका लागि पूरक अभ्यास मात्रै हुन्छन् ।  शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले सम्भावित स्वास्थ्य लाभहरू प्रदान गर्न सक्छन् । योग मुद्राले अप्रत्यक्ष रूपमा डिप्रेसन र चिन्ता व्यवस्थापनमा योगदान दिन सक्छन् ।शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासका फाइदा यस्ता छन्:  

शारीरिक गतिविधि : योगसहित शारीरिक गतिविधिमा संलग्न हुनाले एन्डोर्फिनको रिलीजलाई उत्तेजित गर्न सक्छ ।

तनाव न्यूनीकरण: योगले गहिरो सास फेर्दै आराम र तनाव कम गर्न प्रोत्साहित गर्दछ, जसले मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ ।

माइन्डफुलनेस : अधिकांश योग अभ्यासहरू माइन्डफुलनेस र ध्यानमा आधारित हुन्छन्, जसले डिप्रेसन र चिन्ताको लक्षणहरू व्यवस्थापन गर्नसक्छ ।

 शारीरिक जागरूकता: योगले शरीरको जागरूकता र दिमाग तथा शरीरबीचको सम्बन्धलाई सहज बनाउँछ, जुन भावनात्मक अवस्थाहरू व्यवस्थापन गर्न ग्राउन्डिङ र लाभदायक हुनसक्छ।

रक्त परिसंचरण: शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले मस्तिष्कमा रक्त प्रवाहलाई सुधार गर्न सक्छ ।

ध्यान र योगका फाइदाहरु जे-जस्ता भएपनि शीर्षासनले डिप्रेसन र चिन्ताको समस्यालाई निको पार्न सक्छ भन्ने ग्यारेन्टी छैन । मानसिक समस्याहरुको उपचारका लागि समग्र चिकित्सा उपचारको दृष्टिकोण आवश्यक पर्दछ । जुनसुकै स्वास्थ्य समस्या निको पार्न मनोचिकित्सा, औषधि (आवश्यक भएमा), जीवनशैली परिवर्तन र केही अवस्थामा योग जस्ता पूरक अभ्यासहरूको आवश्यकता पर्दछ ।

अनुसन्धान पत्रले यसको बारेमा के भन्नु पर्छ?

शीर्षासन जस्ता योग अभ्यासले डिप्रेसन र चिन्ताको समस्यालाई निको पार्न सक्छ भन्ने ग्यारेन्टी छैन । मानसिक समस्याहरुको उपचारका लागि वैज्ञानिक रुपमा प्रमाणित चिकित्सा उपचार आवश्यक पर्दछ ।

This Fact Check is published under a collaborative newsroom effort with Newschecker. You can read more about the collaboration here.

सारांश

सामाजिक संजालमा मानव स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा तातो पानीमा कागती, नुन र कपूर मिसाएर खुट्टालाई ३० मिनेटसम्म डुबाउँदा अवरुद्ध नसाहरू खुल्ने र शरीरका अंगहरूमा भएको दुखाई निको हुने दाबी गरिएको छ । जब हामीले यो दावी जाँच गर्यौं हामीले यो दावी गलत भएको पायौं।

दाबी

Hari Baral नामक फेसबुक आइडीमा पोस्ट गरिएको दाबीसहितको भिडियोमा कागती, नुन र कपूरको दृश्य देख्न सकिन्छ । उक्त भिडियोमा भनिएको छ- ‘घुँडा दुख्ने, ढाड जोर्नीहरु दुख्ने नशाकै समस्याबाट आउने हो । नशा खुलाउने घरेलु औषधी कि सार्थीहरु मनतातो पानी तताउने, एउटा बाटामा सितेनुन हाल्ने अलिकति आधा कागती हाल्ने तीन चारवटा कपूर हाल्ने आधा घण्टा जति यसमा खुट्टा डुबाएर राख्ने यो एक हप्ता गर्ने ।’

तथ्यजाँच

दावी प्रमाणित गर्ने कुनै वैज्ञानिक प्रमाण छ?

तातो पानीमा कागती, नुन र कपूर मिसाएर खुट्टालाई ३० मिनेटसम्म डुबाउँदा अवरुद्ध नसाहरू खुल्छन् र शरीरका अंगहरूको दुखाइ निको हुन्छ भन्ने दाबीलाई प्रमाणित गर्ने कुनै वैज्ञानिक प्रमाण भेटिएनन् ।

खुट्टालाई पानीमा डुबाएर राख्दा तातो पानीले खुट्टामा भइरहेको दुखाई र थकानलाई केही राहत प्रदान गर्न सक्छ । साथै कागती, नुन र कपूरमा केही फाइदाजनक गुणहरू हुन सक्छन् । तर, यी तत्वहरुले अवरुद्ध नसा र पुरानो दुखाइलाई निको पार्न सक्दैनन् ।

दिइएको दाबी को कुनै सम्भावित लाभ छ?

तातो पानीमा खुट्टा भिजाएर राख्दा रक्तसञ्चारलाई सुधार गर्न र सुन्निने समस्या कम गर्न सकिन्छ । कागती र नुनमा जीवाणुरोधी गुणहरू हुन्छन्, त्यसैले यसको प्रयोगले संक्रमणको जोखिम कम हुनसक्छ । तर, कुनै विरामी लामो समयदेखि खुट्टाको दुखाई र नसाको समस्याबाट गुज्रिरहेको छ भने उचित निदान र उपचारका लागि स्वास्थ्य सेवा पेशेवरसँग परामर्श गर्न अत्यावश्यक छ । डाक्टरले विरामीलाई प्रमाण-आधारित चिकित्सा सल्लाह र विशेष अवस्था अनुरूप उपचारहरू प्रदान गर्न सक्छन् ।

घरेलु उपचारमा मात्रै भर पर्नु हानिकारक पनि हुन सक्छ ।माथि उल्लेखित दाबीका विषयमा हामीले छाला विशेषज्ञ डा.ज्योति कन्ननगाथसँग परामर्श गर्‍यौँ । उनले भनिनि्,‘हाम्रो छालाले ठूलो मात्रामा धातुहरू अवशोषित गर्छ । यद्यपि, हामीलाई अझै थाहा छैन कि विषाक्त पदार्थ र भारी धातुका अणुहरू छालाको माध्यमबाट कसरी शरीरबाट बाहिर निकाल्न सकिन्छ । यद्यपी पानीमा खुट्टा भिजाउँदा शरीरका अंगहरूमा दुखाइ निको हुन्छ कि हुँदैन भन्ने स्पष्ट छैन ।’

तातो पानीमा कागती, नुन र कपूर मिसाएर खुट्टालाई ३० मिनेटसम्म डुबाउँदा अवरुद्ध नसाहरू खुल्छन् र शरीरका अंगहरूको दुखाइ निको हुन्छ भन्ने दाबीलाई वैज्ञानिक प्रमाणले पुष्टि गरेनन् । शरीरका जटिन समस्या निको पार्न घरेलु उपचारमा मात्रै भर पर्नु हानिकारक पनि हुन सक्छ ।

This Fact Check is published under a collaborative newsroom effort with Newschecker. You can read more about the collaboration here.

सारांश

सामाजिक संजाल तथा इन्टरनेट मानव स्वास्थ्य र औषधिसँग सम्बन्धित एउटा विज्ञापन फेला परेको छ । उक्त विज्ञापनमा भारतका एक विद्यार्थीले केमिकल, उपवास वा व्यायाम बिना एक हप्तामा १५ किलोग्राम तौल घटाउने औषधि पत्ता लगाएकाे दाबी गरिएको छ ।  मोटोपना घटाउने र तीन महिनामा मानिसलाई स्लिम बनाउने स्मार्टडाइट नामक औषधिको अस्तित्वबारे गलत पाइयो । 

दाबी

एउटा वेबपेजमा फेला परेको उक्त विज्ञापनमा विभिन्न मानिस तथा मुसाका तस्बिरहरु राखिएको छ । साथै स्मार्टडाइट (SmartDiet) नामक औषधिले एक हप्तामा १५ किलो तौल घटाएको दाबी गरिएको छ । 

तथ्य जाँच

भारतका एक विद्यार्थीले हप्तामा १५ किलो तौल घटाउने स्मार्टडाइट (SmartDiet) नामक औषधि बनाएको भन्ने दाबी गलत छ । यसले तीन महिनामै मानिसको मोटोपनलाई स्लिम बनाउन सक्छ भन्ने दाबी पनि प्रमाणित हुँदैन ।

दावीसँग सम्बन्धित कुनै सम्भावित प्रमाण छ?

जाँचका क्रममा हामीले स्मार्टडाइट नामक औषधिको आधिकारिकताबारे कुनै प्रमाण फेला पारेनन् । जाँचका क्रममा हामीले फूड एन्ड ड्रग एडमिनिस्ट्रेशन (एफडीए) वेबसाइटमा नियाल्यौँ, यहाँ त्यस्तो कुनै औषधिको बारेमा उल्लेख गरिएको छैन । मोटोपना घटाउने र तीन महिनामा मानिसलाई स्लिम बनाउन सक्ने स्मार्टडाइट नामक औषधिको अस्तित्वबारे गलत दाबी गरिएको पाइयो ।  वेबसाइट जहाँ यो स्मार्ट आहार सुरु गरिएको छ आफैंमा धेरै छायादार छ। मानिसहरूलाई यसको प्रामाणिकता महसुस गराउन डिजाइन गरिएको हो

तौल घटाउने उपचार खोज्दा कसलाई विश्वास गर्ने?

यदि कसैले तौल घटाउने उपचार खोजेको छ भने शरीरको जाँच गर्न डाक्टर डाइटिसियन  सँग परामर्श गर्नुपर्ने हुन्छ । तौल घटाउने औषधिको जथाभावि प्रयोगले गम्भीर शारीरिक समस्या निम्तिन सक्छन् । त्यसैले तौल घटाउने कुनै पनि औषधि सेवन गर्नुअघि डाक्टरसँग परामर्श लिनु महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।

This Fact Check is published under a collaborative newsroom effort with Newschecker. You can read more about the collaboration here.

सारांश

सामाजिक सञ्जालमा मानव स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । उक्त लेखमा नेपालमा पाइने जडिबुटीको रसलाई छोएर मात्रै हेर्दा ज्वरो निको हुने दाबी गरिएको छ । जब हामीले यो दावी जाँच गर्यौं हामीले यो दावी गलत भएको पायौं।

दाबी

Scienceinfotech.com.np नामक वेबसाइटमा प्रकाशित लेखमा डा.रामबहादुर बोहरा नामसहितको लेख पढ्न सकिन्छ । सोही लेखमा पत्थर चट्टा अजम्मरी नामक वनस्पतिलाई हेरेकै भरमा ज्वरो निको हुने दाबी गरिएको छ ।  

उक्त लेखको एउटा अंश यस्तो छ- ‘आउनुस आज पुर्ब नै भनि सकेको छु  हेरेर ज्वरो निको हुने जडिबुटीबारे यहाँ पस्कन लागेको छु । पत्थर चट्टा अजम्मरी यो कतिपय घरहरुमा गमलामा रोपेको देख्न सक्नुहुन्छ । यो जडिबुटीको पात ल्याउनुहोस् र पिस्नुहोस् रस निकाली सकेपछि माटाको भाडामा राखरे ६ फुटको दुरीमा राखेर एक घण्टा हेर्न लगाउनुस हेर्दा अनेत्र ध्यान नदिनुहोला क्रमश: ज्वरो उत्रदै जानेछ ।’

तथ्य जाँच

के हो पत्थर चट्टा?

पत्थर चट्टा (Kalanchoe pinnata) लाई परिचित ‘हाउसप्लान्ट’ हो र यो उष्णकटिबन्धीय र उपोष्णकटिबन्धीय क्षेत्रहरूबाट अस्तित्वमा आएको मानिसन्छ । दक्षिण एशियाका विभिन्न देशहरुमा यो वनस्पतिलाई परम्परागत रुपमा आँखा दुख्ने, पेटको विकार, जन्डिस, दुखाइ, ज्वरो र पखालाको उपचारका लागि प्रयोग गरिन्छ ।

अनुसन्धानले के भन्छ ?

पत्थर चट्टा वनस्पति र यसको रसले ज्वरो वा अन्य कुनै शारीरिक समस्या निको हुन्छ भन्ने दाबीलाई कुनैपनि वैज्ञानिक प्रमाणले पुष्टि गर्दैनन् । यद्यपि, पत्थर चट्टामा ज्वरो घटाउने गुणहरू हुन सक्ने सम्भावना केही अध्ययनहरूले देखाएका छन् । यसको थप अध्ययन-अनुसन्धान आवश्यक छ ।

शरीरमा ज्वरो कसरी आउँछ ?

विभिन्न कारणले शरीरमा ज्वरो आउन सक्छ, यसका अनेक अन्तर्निहित कारणहरू हुन सक्छन् । त्यसैले ज्वरो निको पार्न मूल समस्यालाई निको पार्नुपर्ने हुन सक्छ । शरीरमा ज्वरो देखिएपछि प्रमाणमा आधारित चिकित्सा निदान र उपचार खोज्नुका साथै योग्य चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु महत्त्वपूर्ण ‍हुन्छ ।

ज्वरो कसरी उपचार गर्ने?

शरीरमा ज्वरो देखिएपछि गम्भीर अन्तर्निहित अवस्थाहरूलाई बेवास्ता गर्ने, उचित उपचारमा ढिलाइ गर्ने, सम्भावित लक्षणहरूबारे चिकित्सकीय सल्लाह नलिई ज्वरो निको पार्ने र चिकित्सा उपचारका लागि अप्रमाणित विधिहरूमा मात्र भरपर्नु खतरनाक पनि हुन सक्छ । 

ज्वरो निको पार्न घरेलु उपचारमा मात्र भरपर्नुले थप स्वास्थ्य जटिलताहरू, एलर्जी प्रतिक्रियाहरू निम्तिन सक्छन् । यदि लगातार उच्च  ज्वरो वा गम्भीर लक्षणहरू देखिएका छन् भने उचित उपचार र चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु आवश्यक छ ।

पत्थर चट्टा वनस्पति र यसको रसले ज्वरो वा अन्य कुनै शारीरिक समस्या निको हुन्छ भन्ने दाबीलाई कुनैपनि वैज्ञानिक प्रमाणले पुष्टि गर्दैनन् । शरीरमा ज्वरो देखिएपछि प्रमाणमा आधारित चिकित्सा निदान र उपचार खोज्नुका साथै योग्य चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु आवश्यक छ ।

सारांश

सामाजिक संजालमा मानव स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित एउटा दाबीसहितको सामग्री फेला परेको छ । उक्त सामग्रीमा जमराकाे रसले हड्डीको क्यान्सर निको पारेको दाबीसहितको दृष्टान्त उल्लेख गरिएको देखिन्छ ।   हामी यो दाबी जाँच गर्दा थाहा पाएका छौं कि यो दाबी प्रायः अधिकतर झूटो हो।

दाबी

Ever Green Dxn नामक फेसबुक आइडीमा पोस्ट गरिएको सामग्रीमा घरमा उमारी राखेको जमराको रस सेवन गराउँदा तीन महिनाको नाबालकमा देखिएको ‘लिकोभिया’ नामक हड्डीको क्यान्सर केही समयमै सुधार भएको दाबी गरिएको छ । 

जमरा उमारेको तस्बिरसहित पोस्ट गरिएको स्ट्याटसको सुरुवाती अंश यस्तो छ- ‘तीन महिनाको नाबालक छोरालाई ‘लिकोभिया’ नामक हड्डीको क्यान्सर लागेको थाहा पाएपछि वीरगञ्जका निरज र कमला बस्नेत ठूलो चिन्तामा थिए । छोराको उपचारका लागि थुप्रै अस्पताल धाए । तर, जति उपचार गर्दा पनि रोग बीसको उन्नाईस भएन । छोरालाई निको नभएपछि निराश बनेका बस्नेत दम्पत्तिको भेट काठमाडौं माकलबारीकी सीता भट्टराईसँग भयो । सीताले पीडा सहन नसकेर रोईरहेको उक्त बच्चालाई आफ्नो घरमा ल्याइन् । घरमा उमारी राखेको जमरा मिचेर त्यसको रस निकालिन् र बच्चालाई पिलाइदिइन् । त्यस दिन एक छिनमै बच्चा निदायो । यसै तरहले दिनदिनै एक मात्रा ३० मिलि जुस दिन थालियो । करिब तीन महिनासम्म यसरी दिनहुँ जमराको रस खुवाएपछि बच्चा तन्दुरुस्त बन्दै गयो । त्यसपछि डाक्टरलाई देखाउँदा आश्चर्यजनक ढंगले क्यान्सर पूरै निको भइसकेको देखियो । सुरुमा त छोरालाई लागेको क्यान्सरजस्तो जटिल रोग जमराले यति छिटै निको बनायो भन्दा विस्वासै लागेन बस्नेत दम्पत्तिलाई । बच्चा जन्मेको २ महिनादेखि आरामले निदाउन समेत नपाएका उनीहरू आजकाल छोराले नयाँ जीवन पाएको देख्दा मख्ख छन् ।’

तथ्यजाँच

जमराको रस सेवन गर्दा हड्डीको क्यान्सर निको हुन्छ भन्ने दाबीलाई कुनैपनि वैज्ञानिक प्रमाणले पुष्टि गर्दैनन् । अहिलेसम्म हड्डीको क्यान्सरको निश्चित कुनै उपचार उपलब्ध छैन । हड्डीको क्यान्सरको उपचारमा सामान्यतया शल्यक्रिया, विकिरण उपचार र केमोथेरापीको प्रयोग गरिन्छ । केही अध्ययनहरूले जमरामा क्यान्सर विरोधी गुणहरू रहने उल्लेख गरेपनि यसले क्यान्सरको उपचार गर्न सक्छ कि सक्दैन भन्ने विषयमा थप अनुसन्धान आवश्यक छ । फलफूल, तरकारी र जमरा जस्ता सम्पूर्ण अन्नहरू स्वस्थ आहार कायम राख्न महत्त्वपूर्ण मानिन्छन् तर यी आहारको सेवनले मात्र क्यान्सर निको हुन सक्दैन ।

हड्डीको क्यान्सर के हो?

हड्डीको क्यान्सर हड्डीभित्र उत्पन्न हुने क्यान्सरको दुर्लभ रूप हो । हड्डीको क्यान्सर सिधैँ हड्डीको तन्तुहरूमा सुरु हुन्छ र फैलिन्छ । हड्डीको क्यान्सर भएपछि हड्डी दुख्ने, सुन्निने र ज्यादै कमजोर तथा भाँचिने लक्षणहरू देखा पर्छन् । यस्तो क्यान्सर भएपछि समयमै निदान र उपचार आवश्यक पर्दछ । 

सामान्यतया शल्यक्रिया, केमोथेरापी, विकिरण थेरापी लगायतका विधिबमट हड्डीको क्यान्सरको उपचार गर्ने गरिन्छ । याे क्यान्सर भएपछि प्रारम्भिक चिकित्सा हेरचाह, सही निदान र उपचार आवश्यक पर्दछ ।

गहुँ को जमरा के हो?

गहुँको कलिलो बेर्ना जसलाई जमरा (स्प्राउट्स) भनिन्छ र जमरा अत्यधिक पौष्टिक हुन्छन् । यसलाई भिटामिन ए, सी, ई, के, र बी भिटामिनहरू, फलाम, म्याग्नेसियम, क्याल्सियम, जिंक, र क्लोरोफिल जस्ता तत्वहरूको स्रोत मानिन्छ । 

गहुँको जमरामा रहेको क्लोरोफिलले डिटोक्सिफिकेसन र घाउ निको पार्न मद्दत गर्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ । जमरामा क्यान्सर-विरोधी गुणहरू हुन सक्ने, कोलेस्ट्रोल स्तरहरू व्यवस्थापन गर्ने तथा रक्तसंचारमा सहयोग गर्ने केही अध्ययनहरुमा उल्लेख छ । जामरा सन्तुलित आहारका लागि उपयुक्त भएपनि यसबाट जटिल रोगको उपचार खोज्नु उचित हुँदैन ।

हड्डी स्वास्थ्यका लागि कस्ता खानेकुरा फाइदाजनक छन् ?

उल्लेखित केही खानेकुराहरू हड्डीको स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक छन्:

• क्याल्सियम युक्त खानाहरू जस्तै दुधबाट बनेका खानेकुराहरु, गाढा हरियो सागपात तथा तरकारीहरू
• प्रोटिनयुक्त खानेकुरा जस्तै मासु, माछा, दालहरु
• भिटामिन डी युक्त खानेकुराहरू जस्तै अण्डाको पहेँलो भाग र फोर्टिफाइड खानाहरू

जमराको रस सेवन गर्दा हड्डीको क्यान्सर निको हुन्छ भन्ने दाबीलाई कुनैपनि वैज्ञानिक प्रमाणले पुष्टि गर्दैनन् । अहिलेसम्म हड्डीको क्यान्सरको निश्चित कुनै उपचार उपलब्ध छैन ।

This Fact Check is published under a collaborative newsroom effort with Newschecker. You can read more about the collaboration here.